Nowy teleskop w Białkowie!
Od początku marca 2025 roku Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego dysponuje pierwszym w swojej historii teleskopem sterowanym zdalnie – zaawansowanym systemem obserwacyjnym o ogromnych możliwościach badawczych i edukacyjnych. Głównym elementem tego zestawu jest teleskop Ritchey-Chrétien amerykańskiej firmy RC Optical Systems o średnicy 12.5 cala (tzw. konstrukcja kratownicowa – Truss). Teleskopy tego typu są cenione zarówno wśród profesjonalistów, jak i pasjonatów astronomii za doskonałe odwzorowanie obrazu oraz minimalizację aberracji, co szczególnie przekłada się na wysoką jakość fotografii obiektów głębokiego nieba, takich jak mgławice, gromady gwiazd czy galaktyki.
Cały układ osadzony jest na montażu Paramount ME (Software Bisque), który uchodzi za jedno z najnowocześniejszych i najbardziej precyzyjnych rozwiązań w dziedzinie astrofotografii oraz obserwacji naukowych. Montaż ten charakteryzuje się znakomitą nośnością, stabilnością oraz możliwością pełnej automatyzacji, co pozwala na zdalne sterowanie i planowanie obserwacji z poziomu komputera. W praktyce oznacza to możliwość efektywnego wykorzystania nocy obserwacyjnych – monitorowania nawet kilkunastu obiektów w ciągu jednej nocy oraz szybkiej reakcji na pojawienie się nagłych zdarzeń astronomicznych (np. wybuchu supernowej w sąsiedniej galaktyce czy rejestracji optycznego odpowiednika detekcji fal grawitacyjnych).
W skład systemu wchodzą dwie kamery CMOS, każda przeznaczona do nieco innych zadań. Pierwsza z nich, Moravian G4-9000 w wersji monochromatycznej, posiada dużą i czułą matrycę, umożliwiającą rejestrację niezwykle słabych obiektów oraz przeprowadzanie precyzyjnych pomiarów fotometrycznych. Dodatkowo zamontowany zestaw filtrów Astrodon (V, R, I – system Johnsona-Cousinsa, w rozmiarze 50×50 mm) pozwala prowadzić obserwacje w wybranych pasmach widma optycznego, co stanowi podstawę wielu badań naukowych - od śledzenia krzywych zmian jasności gwiazd zmiennych, po odkrywanie nowych planetoid i komet. Druga kamera, Atik 11000 w wersji kolorowej, jest przeznaczona głównie do mniej wymagających zdjęć nieba takich jak efektowne astrofotografie galaktyk czy mgławic, przydatnych w celach popularnonaukowych, jak i edukacyjnych.
Co ciekawe, na tym samym montażu umieszczony został także mniejszy teleskop TS-Optics GSO 6" f/12 Cassegrain. Dzięki równoczesnemu funkcjonowaniu dwóch instrumentów, możliwe będzie jednoczesne prowadzenie różnych projektów – na przykład długoczasowej fotometrii gwiazd z wykorzystaniem teleskopu głównego oraz monitorowania przelotów satelitów bądź planetoid za pomocą drugiego instrumentu.
Planowana robotyzacja całego systemu otwiera szerokie perspektywy nie tylko przed naukowcami Uniwersytetu Wrocławskiego, ale także przed studentami, uczniami oraz amatorami astronomii, którzy będą mogli uczestniczyć w zdalnych obserwacjach oraz warsztatach edukacyjnych. Zrobotyzowany teleskop pozwoli na w pełni automatyczne planowanie sesji obserwacyjnych: wykonanie serii obrazów kalibracyjnych, odpowiednie ustawienie teleskopu na wybrany cel, dopasowanie filtrów oraz wykonywanie serii zdjęć. Dzięki temu praca astronomów stanie się znacznie efektywniejsza, a młodzi badacze zyskają szansę na samodzielne odkrycia i bliższe poznanie tajemnic kosmosu.
Wprowadzenie pierwszego robotycznego teleskopu do Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego to zatem krok milowy w rozwoju badań naukowych oraz popularyzacji nauki. Ten wyjątkowy zestaw sprzętowy pozwoli prowadzić zaawansowane projekty badawcze, a jednocześnie służyć będzie popularyzacji astronomii wśród szerokiego grona miłośników nocnego nieba.
