Żegnamy profesora Wojciecha Dziembowskiego

 

Z głębokim smutkiem informujemy o śmierci profesora Wojciecha Dziembowskiego, jednego z czołowych naukowców na świecie zajmujących się badaniem pulsacji słonecznych i gwiazdowych.

Profesor W. Dziembowski był wieloletnim współpracownikiem astronomów z Instytutu Astronomicznego UWr. W ramach tej współpracy powstało wiele publikacji naukowych oraz realizowane były granty KBN i NCN.

Urodzony 14 stycznia 1940 r. w Warszawie, ukończył Uniwersytet Jagielloński w Krakowie i obronił pracę doktorską w 1967 r. na Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł profesora otrzymał w 1988 r.

Profesor W. Dziembowski był jednym z pionierów helio- i asterosejsmologii i ogromnie przyczynił się do ich rozwoju. Jego prace nad interpretacją zmienności gwiazd i badaniem wnętrza Słońca i gwiazd pozostawiły trwały ślad w światowej nauce. W 2013 we Wrocławiu odbyło się Sympozjum 301 Międzynarodowej Unii Astronomicznej, poświęcone dorobkowi naukowemu profesora Dziembowskiego.

Prof. Wojciech Dziembowski został uhonorowany licznymi nagrodami, w tym: Medaille de l’Adion Obserwatorium w Nicei (2000), Złotym Medalem Uniwersytetu Wrocławskiego (2005), doktoratem honoris causa Uniwersytetu Zielonogórskiego (2014) i Medalem Bohdana Paczyńskiego Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (2019). Był członkiem zwyczajnym Polskiej Akademii Nauk i członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1987-1992 pełnił funkcję dyrektora Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika w Warszawie, a od 2003 do 2006 roku był przewodniczącym Komisji 35 Międzynarodowej Unii Astronomicznej.

Zmarł 10 lutego 2025 roku.

Zawsze będziemy go pamiętać jako wybitnego naukowca, wspaniałego współpracownika, nauczyciela, mentora i przyjaciela.

Identyfikacja pętli magnetycznych ponad obszarem rozbłysku na gwieździe innej niż Słońce

W lutym tego roku informowaliśmy Państwa o historycznym, pierwszym zlokalizowaniu położenia rozbłysku względem plam na gwieździe innej niż Słońce, dokonanym przez pracowników naszego Wydziału. Dziś z radością dzielimy się informacją, że właśnie ukazała się nasza nowa praca, w której pokazujemy, że w trakcie tego rozbłysku nad obszarem plam stopniowo unosiły się pętle magnetyczne, częściowo wypełnione materią.

Uzyskanie tego wyniku było możliwe dzięki niezwykle precyzyjnym pomiarom jasności, jakie zapewnia misja TESS. Po skorygowaniu zmian jasności gwiazdy wynikających z efektu zaplamienia, udało nam się odzyskać wyraźną krzywą blasku samego rozbłysku, o czym wspominaliśmy wcześniej. Na tej krzywej dostrzegliśmy kilka krótkotrwałych pociemnień, które pojawiały się niemal dokładnie co okres rotacji gwiazdy. Jest to silna przesłanka, że w zewnętrznej atmosferze gwiazdy znajdował się wtedy obłok materii, rotujący wraz z nią, który przy każdym obrocie przesłaniał jasny obszar rozbłysku. Podjęliśmy próbę wymodelowania położenia tego obłoku i jego właściwości fizycznych. Rezultaty okazały się spójne i sugerują, że nad obszarem plam i rozbłysku powoli unosił się dość gęsty obłok materii, który najprawdopodobniej był magnetycznie połączony z samą plamą.

Zachowanie tej struktury możecie zobaczyć na dołączonej animacji. O położeniu i właściwościach obłoku możemy wnioskować tylko wtedy, gdy przesłania on obszar rozbłysku, dlatego jego zmiany są prezentowane skokowo. Obłok został zaznaczony ciemniejszym kolorem, a jego jaśniejsza (przezroczysta) część przedstawia sugerowany przez nas przebieg pola magnetycznego, w którym się znajdował. Zachowanie i właściwości tej struktury przypominają chłodne pętle rozbłyskowe obserwowane na Słońcu lub spokojną protuberancję w początkowym stadium aktywacji.

Jest dla nas niezwykłe, że aż tak szczegółowe rozwinięcie lokalizacji trzech różnych zjawisk było możliwe przy obserwacji gwiazdy, którą widzimy w teleskopie jedynie jako jeden punkt. Jak wspomnieliśmy wcześniej, było to możliwe dzięki bardzo precyzyjnym pomiarom jasności wykonanym przez misję TESS. Niemałą rolę odegrało tu także połączenie dwóch cech naszej gwiazdy: jej bardzo szybkiej rotacji oraz ekstremalnie długotrwałego rozbłysku widocznego w świetle białym.

Pracę w całości możecie przeczytać tutaj.